Enerji Dağıtımında Kademeli Kompanzasyon Tasarımı (OG–AG–Yük Bazlı)
Sanayi tesisleri, enerji yoğun işletmeler ve büyük yapılarda kompanzasyon sistemleri tek bir merkezden yönetildiğinde her zaman yeterli verimlilik sağlanamaz. Çünkü şebeke yapısı, yük profilleri ve harmonik seviyeleri her noktada farklı olabilir. Bu nedenle kademeli kompanzasyon tasarımı, yani orta gerilim (OG), alçak gerilim (AG) ve yük bazlı kompanzasyonun birlikte kullanılması kritik bir yaklaşımdır. Doğru kademelendirilmiş sistem, hem reaktif güç dengesini sağlar hem de enerji kalitesini artırarak cezai bedelleri önler.
Şebeke Seviyelerine Göre Reaktif Yönetimi
Kompanzasyon tasarımında en önemli adım, şebekenin farklı seviyelerinde reaktif gücün nasıl yönetileceğini belirlemektir. Orta gerilim seviyesinde genellikle merkezi kompanzasyon tercih edilir. Burada büyük güçte kondansatör grupları kullanılarak tesisin genel reaktif yükü dengelenir.
Alçak gerilim tarafında ise dağıtım panolarına yakın kompanzasyon uygulanır. Bu, hem kablolardaki kayıpları azaltır hem de yerel enerji kalitesini yükseltir. Yük bazlı kompanzasyon ise motor, fırın veya kaynak makinesi gibi reaktif güç çeken cihazlara en yakın noktada gerçekleştirilir. Böylece şebekenin diğer kısımları gereksiz yüklenmez.
Alt Panolarda Lokal Kompanzasyon Ne Zaman Gerekir?
Her yük merkezi aynı profile sahip değildir. Bazı üretim alanlarında makineler sık sık devreye girip çıktığı için merkezi kompanzasyon tek başına yeterli olmaz. Bu gibi durumlarda alt panolarda lokal kompanzasyon uygulanır.
Örneğin, tekstil tesislerinde motorların farklı vardiyalarda çalışması veya kaynak atölyelerinde ani yük değişimleri lokal kompanzasyonu gerekli kılar. Böylece merkezi kompanzasyonun gecikmeli tepkisi yerine, alt panolar hızlı dengeleme yaparak güç faktörünü stabil tutar. Ayrıca bu yöntem, merkezi sistem üzerindeki yükü hafifletir ve kondansatörlerin daha uzun ömürlü olmasını sağlar.
Harmonik Yayılımını Sınırlama Stratejileri
Enerji dağıtımında yalnızca reaktif güç değil, aynı zamanda harmoniklerin kontrolü de büyük önem taşır. Harmonikler, kompanzasyon sistemleriyle birlikte rezonansa girerek ciddi sorunlara yol açabilir. Kademeli kompanzasyon tasarımında, harmoniklerin yayılımını sınırlamak için reaktörlü (de-tuned) kondansatörler kullanılır.
Orta gerilim seviyesinde harmoniklerin bastırılması zordur, bu nedenle genellikle alçak gerilim panolarında filtreleme yapılır. Ayrıca yük bazlı kompanzasyonda, harmonik üreten cihazlara yakın filtre uygulamak en etkili yöntemdir. Böylece harmonikler, şebekeye yayılmadan lokal seviyede engellenmiş olur. Bu strateji, hem enerji kalitesini artırır hem de ekipman arızalarının önüne geçer.
İzleme Ve Raporlama Mimarisi
Kademeli kompanzasyon sistemlerinin etkili olabilmesi için güçlü bir izleme ve raporlama mimarisi gerekir. Enerji analizörleri, hem OG hem AG hem de yük bazlı kompanzasyon noktalarındaki güç faktörünü, harmonik seviyelerini ve kondansatör devreye girme durumlarını sürekli olarak takip eder.
Toplanan veriler merkezi yazılımlarda birleştirilerek raporlanır. Bu raporlar sayesinde, hangi noktada kompanzasyonun yetersiz kaldığı, harmoniklerin hangi bölgede yoğunlaştığı veya kondansatör gruplarının ne sıklıkta devreye girdiği kolayca analiz edilebilir. Böylece sistemin optimizasyonu yapılır ve beklenmedik ceza bedelleri engellenir.
Kademeli kompanzasyon tasarımı, yalnızca teknik bir çözüm değil, aynı zamanda işletmeler için uzun vadeli bir enerji yönetim stratejisidir. OG, AG ve yük bazlı kompanzasyonun birlikte tasarlanması sayesinde enerji verimliliği yükselir, şebeke kararlılığı sağlanır ve maliyetler önemli ölçüde düşer.
